Tổng kết ngữ pháp (tiếp theo)

Kể tên thành phần chính, thành phần phụ của câu; nêu dấu hiệu nhận biết từng thành phần.

Trả lời: 

Thành phần chính của câu

-     Chủ ngữ (CN): Nếu chủ thể (của hành động, trạng thái, tính chât...) được nói đến ở vị ngữ. CN thường đứng trước VN.

-     Vị ngữ (VN): Nêu đặc trưng (hành động, trạng thái, tính chất...) của chủ thể nói đến ở CN, VN thường đứng sau CN.

Thành phần phụ của câu:

1. Kể tên và nêu dấu hiệu nhận biết các thành phần biệt lập của câu.

Trả lời: 

Các thành phần biệt lập

-    Thành phần tình thái: dùng để thể hiện thái độ của người nói đối với sự vật được nói đến.

-    Thành phần gọi - đáp: dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.

-    Thành phần phụ chú: dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung của câu.

Cách nhận biết các thành phần trên là vai trò của chúng đối với nội dung của câu: chúng không tham gia trực tiếp vào sự việc trong câu.

Tìm chủ ngữ, vị ngữ trong các câu đơn sau đây:

Trả lời: 

CN, VN (dấu // phân cách CN và VN)

a)  Nhưng nghệ sĩ // không ghi lại cái đã có rồi mà muốn nói một điều gì mới mẻ.

b)  Không, lời gửi của một Nguyễn Du, một Tôn-xtôi cho nhân loại // phức tạp hơn, cũng phong phú và sâu sắc hơn.

c)  Nghệ thuật // là tiếng nói của tình cảm.

d)  Tác phẩm //  vừa là kết tinh tâm hồn người sáng tác, vừa là một sợi dây truyền cho mọi người sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng.

e)  Anh // thứ sáu và cũng tên Sáu.

Hãy tìm câu ghép trong các đoạn trích sau đây: 

Trả lời: 

Các câu ghép có trong đoạn trích và quan hệ giữa chúng

a)  Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sông chung quanh.  

b)  Nhưng vì bom nổ gần, Nho bị choáng. 

c)  Ông lão vừa nói vừa chăm chăm nhìn vào cái bộ mặt lì xì của người bà con bên ngoại dãn ra vì kinh ngạc ẩy mà ông lão hả hê cả lòng. 

d)  Còn nhà họa sĩ và cô gái cũng nín bặt, vì cảnh trước mặt bỗng hiện lên đẹp một cách kì lạ. 

Quan hệ về nghĩa giữa các vế trong những câu ghép sau đây là quan hệ gì?

Trả lời: 

Câu a: Quan hệ tương phản.

Câu b: Quan hệ bổ sung.

Câu c: Quan hệ điều kiện - giả thiết.

Câu 4 (trang 148 sgk ngữ văn 9 tập 2)

Từ mỗi cặp câu đơn sau đây, hãy chỉ tạo ra những câu ghép chỉ các kiểu quan hệ nguyên nhân, điều kiện, tương phản, nhượng bộ (theo chỉ dẫn) bằng quan hệ từ thích hợp.

Trả lời: 

Trong các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê), hcâu nào vốn là một bộ phận của câu đứng trước được tách ra? Theo em, tác giả tách câu như vậy để làm gì?

Trả lời: 

Những câu được tách ra từ một bộ phận của câu đứng trước:

a) Và làm việc đó có khi suốt đêm.

b) Thường xuyên.

c) Một dấu hiệu chẳng lành.

Tác giả chú ý tách ra thành câu riêng - những câu chỉ có một thành phần - để nhấn mạnh, gây ấn tượng cho điều muốn miêu tả, muốn khẳng định.

Trong đoạn trích sau đây, những câu nào là câu nghi vấn? Chúng có được dùng để hỏi không?

Trả lời: 

Các câu hỏi

-    Ba con, sao con không nhận?

-    Sao con biết là không phải?

Các câu trên đều dùng để hỏi.

Câu nói của anh Sáu trong đoạn trích sau đây có hình thức của kiểu câu nào (trần thuật, nghi vấn, cầu khiến hay cảm thán)? Anh Sáu dùng nó để hỏi hay để bộc lộ cảm xúc? Chỗ nào trong lời kể của tác giả xác nhận điều đó?

Trả lời: 

Câu nói của nhân vật anh Sáu có hình thức câu nghi vấn nhưng dùng với mục đích cảm thán. Cậu giận quá và không kịp suy nghĩ xác nhận điều đó.