Con người Việt Nam qua văn học tồn tại qua 4 mối quan hệ cơ bản:
1. Con người Việt Nam trong quan hệ với thế giới tự nhiên.
- Nội dung quan trọng nhất là tình yêu thiên nhiên.
- Biểu hiện:
+ Trong văn học dân gian: đó là hình ảnh tươi đẹp, đáng yêu của thiên nhiên: núi, sông, đồng lúa, cánh cò, vầng trăng,...
+ Thơ ca trung đại: hình tượng thiên nhiên gắn với lí tưởng đạo đức, thẩm mĩ. Hình tượng tùng, cúc, trúc, mai tượng trưng cho nhân cách cao thượng, ....