Nghị luận xã hội lớp 10

Bắt đầu biết đọc, biết viết, chúng ta đã được làm quen với tục ngữ. Tục ngữ là những bài học quý giá mà cha ông ta để lại cho con cháu đời sau về kinh nghiệm muôn mặt của đời sống. Tuy ngắn gọn, nhưng tục ngữ chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc. Một trong những kinh nghiệm mà chúng ta cần tìm hiểu đó là kinh nghiệm về việc học và làm. Câu tục ngữ “Trăm hay không bằng tay quen" cho chúng ta nhiều suy nghĩ về mối quan hệ giữa lý thuyết và thực hành, mối quan hệ mà mọi người ai cũng quan tâm.

1. Giải thích ý kiến

- Về nội dung trực tiếp, câu trích này nói về hậu quả của việc đánh mất niềm tin vào bản thân.

- Về thực chất, ý kiến này đề cập đến vai trò quyết định của lòng tự tin.

2. Bàn luận về tự tin và mất tự tin

-  Người có lòng tự tin luôn khẳng định năng lực và phẩm chất của mình, coi đó là nguồn sức mạnh chân chính, có ý nghĩa quyết định, giúp con người vững vàng, lạc quan và thành công trong cuộc sống. Do đó tự tin là đức tính quý báu.

- Khi mất tự tin:

Đề cao, kêu gọi sự chia sẻ, cảm thông trong cuộc sống - đó là sự thân thiện xuất phát từ đáy lòng giữa người với người.

Có nhiều cách chia sẻ, có khi sự chia sẻ một cách im lặng lại có chiều sâu nhất.

1.  Sự chia sẻ của cậu bé

-  Sự cảm thông hồn nhiên và ngây thơ.

-  Sự cảm thông chân tình của trái tim trong sáng vô ngần.

2.   Liên hệ trong cuộc sống

-  Có những người sống chia sẻ bằng một tâm hồn cao thượng, trong sáng và vô tư.

-  Có những người quan tâm để tỏ ra bề trên, nhưng thiếu một tấm lòng chân thành cần thiết.

 Trong cuộc sống, muốn đạt được mọi kết quả như ý, bên cạnh sức khỏe dẻo dai con người ta cần phải có một kiến thức tương đối đầy đủ để phục vụ cho công việc của mình. Việc thu nạp kiến thức không chỉ có ở nhà trường mà còn có ở xung quanh ta một khi ta quan tâm và muốn học hỏi mọi điều. Với một người có ý chí muốn vươn lên thì việc tự trau dồi kiến thức cho mình sẽ luôn đem lại niềm thích thú đối với bản thân họ, và chân trời kiến thức sẽ luôn rộng mở cho bất cứ ai có ý chí đáng khâm phục như vậy.

Sách có từ bao giờ? Có lẽ sách chỉ ra đời khi con người có nhu cầu ghi lại những gì mà người ta nhận thức về thế giới xung quanh, nhằm lưu giữ và truyền lại cho hậu thế.

     Ta được biết, ban đầu sách có nguồn gốc là những chiếc mai rùa, xương thú có ghi chữ viết, sau đó là thẻ tre, da động vật. Chỉ đến khi nền công nghiệp giấy ra đời, công nghệ in phát triển, ta mới có những quyển sách được in giấy như bây giờ. Sự có mặt của sách trên thế gian này là như thế.

 Trong cuộc sống, không ít lần chúng ta gặp thất bại, cũng có khi chúng ta đầu tư rất nhiều công sức, tình cảm vào một việc gì đó và tưởng chừng thành công nằm trong tầm tay nhưng rốt cuộc, kết quả hoàn toàn trái ngược. Rơi vào hoàn cảnh như thế, có lẽ ai cũng buồn cũng tiếc. Người xưa cũng đã thấy được điều này:

Cầm vàng mà lội qua sông

 Vàng rơi không tiếc, tiếc công cầm vàng.

A.  Mở bài.

   Đặt vấn đề: “Mục đích cuộc sống” — một vấn đề có ý nghĩa lớn lao đối với nhân loại, cũng là một vấn đề có tính thời sự với thanh niên hiện nay.

B.  Thân bài.

1.  Vai trò, ý nghĩa của vấn đề “mục đích cuộc sống”.

-   Mục đích cuộc sống là vấn đề của con người mọi thời đại.

+ Ngày xưa: nam chú ý “tu thẫn”, nữ luyện rèn “tứ đức”.

+ Ngày nay: ai cũng muôn thành công trên con đường học tập, lập thân lập nghiệp.

    Có biết bao lí do đế tôi yêu mùa thu - một mùa đẹp trong vòng tuần hoàn của thời gian trôi chảy: Xuân - Hạ - Thu - Đông. Yêu lắm các vòm trời cao trong xanh vời vợi, vắt ngang vài dải mây trắng lơ lửng trôi! Yêu lắm nắng mùa thu sao dịu dàng đến thế! Nắng thu mỏng mảnh như tơ trời vàng óng phù khắp mọi nơi. Vạn vật được đắm mình tha hồ vùng vẫy trong cái nắng dịu, tươi sáng, trong trẻo như đôi mắt trong veo của bé thơ. Nắng thu không chói chang như nắng mùa hạ, không hanh hao, vàng vọt, yếu ớt như nắng mùa đông. Có ai bảo: Sao giống nắng xuân đến thế! Nhưng không phải!

1. Luyện tập đọc – hiểu nghĩa của từ và ý nghĩa của câu, đoạn trong văn bản văn học

a) Hai câu thơ dưới đây mang ý nghĩa gì? Hãy giải thích tại sao lại hiểu như vậy. Công danh nam tử còn vương nợ,

Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu.

(Tỏ lòng)

   Gợi ý:

I – KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Yêu cầu của đề văn nghị luận

   Khi còn ngồi trên ghế nhà trường, để luyện tập kĩ năng nghị luận, người viết văn nghị luận cần tuân theo những yêu cầu cụ thể. Thông thường, những yêu cầu này được đưa ra dưới dạng các đề văn.

- Yêu cầu cơ bản và quan trọng nhất của một đề văn nghị luận là vấn đề nghị luận (còn gọi là luận đề).

I. ĐỀ BÀI THAM KHẢO

Đề 1

1. Anh (chị) hiểu thế nào là thể truyền kì qua một số tác phẩm đã học?

2. Viết một bài văn ngắn (nhiều nhất là hai trang giấy) phân tích cách lập luận của Nguyễn Trãi về tư tưởng đại nghĩa trong tác phẩm Đại cáo bình Ngô.

Đề 2

1. Anh (chị) hiểu thế nào là văn biền ngẫu? Hãy phân tích một ví dụ trong các tác phẩm đã học để làm sáng tỏ.

I. ĐỀ BÀI THAM KHẢO

Đề 1. Vai trò của sách đối với đời sống nhân loại. Đề 2. Anh (chị) hãy trình bày những suy nghĩ của mình về lòng dũng cảm.

Đề 3. Quan niệm của anh (chị) về một bài thơ hay.

Đề 4. Bi kịch của người phụ nữ trong xã hội cũ qua một số tác phẩm văn học trung đại đã học: Đọc “Tiểu Thanh kí” (Nguyễn Du), Chinh phụ ngâm (Đặng Trần Côn – Đoàn Thị Điểm), Cung oán ngâm (Nguyễn Gia Thiều).

1. Thực hành viết đoạn văn chứng minh a) Chứng minh luận điểm: Biết và hiểu là cần để làm theo, đi theo, nhưng phải biết tưởng tượng mới, sáng tạo được cái mới.

1. Các vấn đề có thể chọn để trình bày

- Lựa chọn trang phục của học sinh, thanh niên thế nào cho phù hợp?

- Tại sao cần phải tôn trọng và đối xử bình đẳng với bạn nữ?

- Vì sao phải nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về giao thông?

- Làm thế nào để có một môi trường xanh, sạch, đẹp?

2. Lập đề cương trình bày vấn đề đã chọn

Trong cuộc sống, chúng ta thường dùng lời nói để trao đổi thông tin, để diễn đạt ý tưởng hoặc để bày tỏ, biểu lộ tâm tư tình cảm của mình… Nói chung, nhờ lời nói mà con người có thể hiểu nhau và dễ đến gần nhau hơn

   Nói thì dễ nhưng nói như thế nào để không mất lòng người nghe, nói như thế nào để “lọt” đến xương, nói làm sao để “mật ngọt chết ruồi” thì không dễ chút nào, nhất là những lúc ta đang “nổi khùng” thì ta càng dễ nói tầm bậy. Vì thế cha ông ta có khuyên: “Uốn lưỡi bảy lần trước khi nói”, vì lời nói bay đi thì không thể lấy lại được, nên ta hãy cẩn thận trước khi nói.

I. ĐỀ BÀI THAM KHẢO

1. Giới thiệu bài Phú sông Bạch Đằng của Trương Hán Siêu.

2. Giới thiệu tác gia Nguyễn Trãi.

3. Giới thiệu bài văn bia Hiền tài là nguyên khí của quốc gia của Thân Nhân Trung.

4. Giới thiệu bài Tựa “Trích diễm thi tập” của Hoàng Đức Lương.

5. Giới thiệu Chuyện chức phán sự đền Tản Viên của Nguyễn Dữ.

II. HƯỚNG DẪN

Dàn ý

1. Mở bài:

- Tác phẩm Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn viết bằng chữ Hán, được sáng tác vào khoảng nửa đầu thế kỉ XVIII, khi xã hội phong kiến nước ta đang lâm vào tình trạng rối ren, khủng hoảng. Nội chiến xảy ra liên miên. Nông dân nổi dậy khắp nơi chống lại triều đình. Cảnh sinh li từ biệt, đau thương tang tóc xảy ra hằng ngày...

1. DÀN Ý
1. Mở bài:
+ Giải thích sơ lược vổ văn bia:
- Văn bia là bài văn khắc trên mặt bia đá, nhằm ghi chép lại những sự kiện trọng dại hoặc tên tuổi, sự nghiệp của những người có công đức lớn lao dể lưu truyền cho
hậu thế biết.
- Bài kí để danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Dại Bảo thứ ba do tiến sĩ Thân Nhân Trung viết năm 1484 thời Hống Đức, theo lệnh vua Lê Thái Tông.

I. DÀN Ý
1. Mở bài:
- Trong chế độ phong kiến ngày xưa, các bậc vua chúa phương Đống thường tự đặt ra cho minh cái quyển được đa thô; ngoài hoàng hậu, cung phi ra cỏn có: Ba tràm mĩ nữ, sáu mươi cung tần...
- Vì vậy, rất nhiều phụ nữ trẻ đẹp phải âm thầm chịu đựng tình cảnh bị bỏ rơi, bị lãng quên trong cung cấm. Số phận bất hạnh của họ đã khiến cho văn nhân thi sĩ cảm thương mà viết ra một số tác phẩm, trong đõ Cung oán ngâm của Nguyễn Gia Thiều là tiêu biểu nhất.

I. DÀN Ý

1. Mở bài:

- Trong mọi công việc của một cá nhân, tác động từ phía khách quan không phải là nhỏ mà có khi nó làm đảo ngược ý định ban đầu, đẩy con người vào tình thế lúng túng, bị động và kết quả là hỏng việc.

- Nhân dân lao động thuở xưa đã khuyên nhau:

Ai ơi giữ chí cho bền.

Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai.

- Muốn đạt được mục đích, con người phải có ý chí, nghị lực và một lập trường kiên định trước sau như một. 

a. Giải thích ý nghĩa câu ca dao:

+ Nghĩa hiển ngôn:

Dàn ý

1. Mở bài:

- Đoàn kết là truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta và đoàn kết tạo nên sức mạnh.

2. Thân bài:

* Giải thích câu nói:

- Nghĩa đen: Nếu chỉ có một cây đơn độc thì không thể tạo thành ngọn núi to mà cần phải có thật nhiều cây chụm lại thì mới tạo thành ngọn núi.

- Nghĩa bóng:

+ Một cây: Chỉ một người đơn lẻ tồn tại trong xã hội

+ Ba cây: Chỉ một tập thể người

+ chụm lại: đoàn kết lại

+ núi cao: đích đến cuối cùng của thành công

I. DÀN Ý

1. Mỏ bài:
- Tâm trạng chung của người chinh phụ là nhớ nhung, sấu muộn.

I. DÀN Ý
1. Mở bài:
- Tên tuổi, năm sinh, năm mất, quẻ quán của tác giả.
2. Thân bài:
* Sơ lược về tác giả:
- Tư tưởng: Ảnh hưởng sâu đậm tư tưởng Nho giáo. Tôn thở lí tưởng trung quản ái quốc.
- Tính cách: Thích sống cô độc, ít bạn bè. Thái độ yêu ghét rõ ràng.
- Nhận thức: Nhận thức đứng đắn về bản chất của xã hội phong kiến là tàn bạo. Bản thân có những hoài bão lớn lao về chinh trị nhưng không thể thực hiện được, đành gửi gắm vào trong tác phẩm.
* Các tác phẩm chính:
- Tam quốc diễn nghĩa.