Tổng kết về ngữ pháp (tiếp theo)

Thành phần chính của câu:

-     Chủ ngữ (CN): Nếu chủ thể (của hành động, trạng thái, tính chât...) được nói đến ở vị ngữ. CN thường đứng trước VN.

-     Vị ngữ (VN): Nêu đặc trưng (hành động, trạng thái, tính chất...) của chủ thể nói đến ở CN, VN thường đứng sau CN.

Thành phần phụ của câu:

-     Trạng ngữ (TrN): Thường đứng ở đầu câu, nếu hoàn cảnh không gian, thời gian, cách thức, phương tiện, nguyên nhân, mục đích.

-     Khởi ngữ (KhN) (đề ngữ): Thường đứng trước chủ ngữ, nêu lên đề tài của câu nói.

Các thành phần biệt lập

-    Thành phần tình thái: dùng để thể hiện thái độ của người nói đối với sự vật được nói đến.

-    Thành phần gọi - đáp: dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.

-    Thành phần phụ chú: dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung của câu.

Cách nhận biết: chúng không tham gia trực tiếp vào sự việc trong câu.

CN, VN (dấu // phân cách CN và VN)

a)  Nhưng nghệ sĩ // không ghi lại cái đã có rồi mà muốn nói một điều gì mới mẻ.

b)  Không, lời gửi của một Nguyễn Du, một Tôn-xtôi cho nhân loại // phức tạp hơn, cũng phong phú và sâu sắc hơn.

c)  Nghệ thuật // là tiếng nói của tình cảm.

d)  Tác phẩm // vừa là kết tinh tâm hồn người sáng tác, vừa là một sợi dây truyền cho mọi người sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng.

e)  Anh // thứ sáu và cũng tên Sáu.

Câu ghép:

a)  Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sông chung quanh.  

b)  Nhưng vì bom nổ gần, Nho bị choáng. 

c)  Ông lão vừa nói vừa chăm chăm nhìn vào cái bộ mặt lì xì của người bà con bên ngoại dãn ra vì kinh ngạc ẩy mà ông lão hả hê cả lòng. 

d)  Còn nhà họa sĩ và cô gái cũng nín bặt, vì cảnh trước mặt bỗng hiện lên đẹp một cách kì lạ. 

e)  Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. 

Câu a: Quan hệ tương phản.

Câu b: Quan hệ bổ sung.

Câu c: Quan hệ điều kiện - giả thiết.

Các câu rút gọn                             '

-     Quen rồi.

-     Ngày nào ít: ba lần.

Biến đổi thành câu bị động

a)  ⟶ Đồ gốm được người thợ thủ công Việt Nam làm ra khá sớm.

b)  ⟶ Một cây cầu lớn sẽ được (tỉnh ta) bắc qua khúc sông này.

c)  ⟶ Những ngôi đền ấy đã dược (người ta) dựng lên từ hàng trăm năm trước.

Các câu cầu khiến

a)  - Ớ nhà trông em nhá! (ra lệnh)

-  Đừng có đi đâu đấy. (ra lệnh)

b)  - Thì má cứ kêu đi. (yêu cầu)

-  Vô ăn cơm! (yêu cầu)

-   Cơm chín rồi! (yêu cầu - vốn là câu trần thuật được dùng gián tiếp làm câu cầu khiến).