Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp) - Ngữ văn lớp 9 - Tập 1

Điểm khác biệt đáng chú ý giữa hai dị bản là gật đầu trong dị bản thứ nhất và gật gù trong dị bản thứ hai.

- Gật đầu: cúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay, thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý.

- Gật gù: gật nhẹ và nhiều lần, biểu thị thái độ đồng tình, tán thưởng.

Như vật, từ gật gù thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt: tuy món ăn rất đạm bạc nhưng đôi vợ chồng nghèo ăn rất ngon miệng vì họ biết chia sẻ những niềm vui đơn sơ trong cuộc sống.

Các từ miệng, chân, tay được dùng theo nghĩa gốc. Từ vai (trong “Áo anh rách vai”), đầu (“Đầu súng trăng treo”) dùng theo nghĩa chuyển. Từ vai dùng theo phương thức hoán dụ (vai người -> vai áo), từ đầu dùng theo phương thức ẩn dụ (đầu người -> đầu súng, lấy nét nghĩa “phần phía trên”).

- Các sự vật, hiện tượng trong đoạn trích Đất rừng phương Nam được đặt tên theo cách: dùng các từ ngữ có sẵn để gọi tên sự vật mới (dựa trên đặc điểm, tính chất của nó): rạch có nhiều cây mái giầm -> rạch Mái Giầm, kênh có nhiều bọ mắt -> kênh Bọ Mắt,…

- Một số sự vật được gọi tên theo đặc điểm: cá đuôi cờ, chuồn chuồn ớt (đỏ như quả ớt chín), cá kếm, cá chuồn, chè móc câu, ong ruồi, dưa bở, mướp hương, áo đuôi tôm,…